Рәнҗү

...Үкенечле язмыш корбаны булган яшьтәшенең бөтен гомер юлы аның күз алдында үтте...

Хикәя

Зифа чираттагы таңның үзенә күпме мәшәкать китерүен күзаллады. Ишеген ачып чыга алса, никадәр кар көрисе?! Шуларны уйлап төн буе йоклый алмады хатын. Яткан урын-җирендә әйләнде дә әйләнде. Менә икенче көн инде буран котыра. Февраль бураны көчле җил белән килеп бәрелә дә, тәрәзәләргә кар сылаша. Таң белән тагын көннең яртысы җиткәнче көрт көрәргә. Зифа кебек ялгызы гомер кичергән кешеләргә капка алды, мунча, бакчадагы коесына көрт ачып сукмак салу да ару гына мәшәкать шул. Котыра буран. Туктарга исәбе дә юк. Әйтерсең яз белән «бил алышыр» көннәре якынайган саен кыш шулай үзенең гайрәтен күрсәтә. «Я, күрегез, мин нинди көчле!» Әнә бит оясыннан купкан җен өере кебек әле гүелдәп сузып-сузып сызгыра, әле килеп тәрәзә пыялаларын селкетә-селкетә чатырдатып җепшек карын сылый. Зифаның йокысын бүләр өчен шулай кылана диярсең: бер тын тынып торгандай итә дә кабат көчәя. Корбан сораган аждаһа кебек үкерә. «Юлларда калган кешеләргә Аллаһы ярдәмнәрен бирсен». Өе каршында үскән йөзьяшәр тирәк кенә авып төшә күрмәсен. Бу кадәр җилгә. Алай-болай булса, тирәк Сәрияләрнең йорт-кураларына зыян китерергә мөмкин. Келәтләре, гаражлары якын гына урнашкан. «Инде адәм баласына кирәкмәгән мәшәкатьләр тудыра күрмәсен бу буран, тирәккә дә зыян килмәсен...» Зифалар бәләкәй чакта нинди горур, мәһабәт иде ул! Соңгы елларда биреште, кәүсәсе куышланды, ботаклары сирәгәйде... Зифа, күңелсез уйларын куарга тырышып, тагын сукмакларга салган көртне күз алдыннан үткәрде. Элгәре, авылда мәктәп бар чагында шефлык итүче укучылар килә иде килүен. Өч-дүрт үсмер малай санаулы минутлар эчендә пенсиядәге укытучының көртен ачып бирәләр иде. Хәзер авылда мәктәп юк. Балалар саны азайгач, унбиш чакрым арадагы район үзәгенә йөртеп укыта башладылар. Йорттагы эшләрне хәстәрләргә ирең булса икән ул! Ирең янәшәсендә бер булса да ир балаң булса икән. Кемгәдер Аллаһы Тәгалә бәхетне өеп бирә. Кемгәдер бит ул. Зифага түгел. Нишлисең, сугышып ала торган эш түгел. Ире бар иде дә бит Зифаның да. Гомер кояшының баю юлында ялгызын калдырып башкага өйләнеп чыгып китте. Ир бит ул, мал түгел, бәйләп тота алмыйсың. Хәзер еламый да инде Зифа. Елап күз яшьләре кипте. Күз чылатып, үксеп кенә язмышларны үзгәртеп булса икән? Үткәннәрендәге күңелсез хатирәләрен яңартудан җаны өшегән хатын йомшак юрганын башыннан ябынып ятты...

Таң алдыннан көчле җил-буран бераз тынуга, изрәп йоклап китте. Тынлыкны бозып берәү ишек какты. Шыпырт иткән тавышка да сискәнеп гадәтләнгән Зифа уянгач та төшемдә генә булды, саташтым гына, ахры, дип уйлады. Ишек кагу тагын кабатланды. Шунда ук таныш хатын-кыз тавышы да ишетелде: «Зифа, Зифа, димен, я, ач әле. Нәрсә, өстеңә кояш чыкканчы йоклыйсың? Гомердә булмаганны! Сәгать унынчы бит инде. Әнә күпме көрт көрисең бар. Әллә чирләп киттеңме?» Сәрия тавышы! Урам аша күрше яшәгән Сәрия! Зифа ялт урыныннан торды да, элгечтәге җылы халатын алып киеп, аягына тапочкаларын эләктереп, ишеккә юнәлде.

– Ишетәм, ишетәм, Сәрия. Хәзер ачам. Юк, чирләмәдем. Төн буе күз дә йоммый яттым да, кеше торыр вакыт җиткәч, оеганмын, – дип сөйләнде ишек ачканда. – Әйдә, уз.

– Узып тора димени? Хәбәр генә әйтергә кердем... – Борчылудан тыны беткән Сәрия,туктап калды.

– Нинди хәбәр?

– Гали хатыны Гәүһәр үлгән!..

– Кайда? Нишләп?

– Чыгып киткәненә өченче көн иде бит инде. «Урта елга» турысында егылган, куенында башланган аракысы да булган. Туңган инде, бичара, изүен ычкындырган, башындагы шәлен чишкән, ди... Адәм баласы туңган очракта тәне кыза, диләр... Иртә белән юл тазартырга килгән тракторчы шәйләп калган...

– Тәки үз башына үзе җитте. Их, Гәүһәр, Гәүһәр.

– Сөйләмә инде, Зифа. Әле алардан килешем. Үзәк дәваханә белән элемтәгә чыгып, участок терапевты белән сөйләштем. Хәзер ярырга алып китәбез, диде Гали. Барырбыз инде, Зифа. Төнәтергә, кәфенлекләрен барларга кирәк бит. Бармый калу килешмәс. Өй тулы ир бала белән кулсыз Гали ни майтара алсын? – Бераз уйланып торды да: – Кичер син аны, Зифа! Соңгы туе көнендә булса да кичер, – диде.

– Тырышырмын, Сәрия, ... ярар, хәзер юынып киенәм дә барып җитәрмен, – дип җаваплады Зифа.

– Ярый, өшеп чирли күрмә. Көн салкынча. Мин дә кузгалыйм, – дип китәргә җыенды Сәрия. Гәүһәр үлгән... Я, Ходай! Нинди үлем белән, диген? Бер уйласаң, кеше гомере шултикле кыска, күз ачып йомганчы үтә дә китә дип белеп әйтәләр. Әле генә иде бит Зифа белән Гәүһәрнең, авылдагы сигезьеллык мәктәпне тәмамлап, Бәләбәйдәге педагогия училищесына юлланган чаклары... Үкенечле язмыш корбаны булган яшьтәшенең бөтен гомер юлы Зифаның күз алдында үтте.

Аида Хәйртдинова

Фото: balakovo24.ru

Тулпар